Wakacyjne wyjazdy nad wodê od lat kojarz± mi siê z karpiami, tak jak pó¼niejsze, wrze¶niowe, ze szczupakami i sandaczami. Wypada zatem o karpiu napisaæ s³ów kilka. Przede wszystkim, trzeba wiedzieæ, ¿e karp, w odró¿nieniu od dzikiego sazana, to naturalny mutant. Karpia przywie¼li z wojen w dorzeczu Dunaju rzymscy legioni¶ci. Ryba szybko zadomowi³a siê w Rzymie, gdzie hodowano j± z du¿ym sukcesem. Stamt±d karp emigrowa³ z zakonnikami do Europy Zachodniej. Do Polski trafi³ z Cystersami w XIII wieku. Nieprzypadkowo Hutnik swoje mecze rozgrywa³ i rozgrywa na Suchych Stawach. Kiedy¶ by³y tam stawy pe³ne wody, w których mogilscy cystersi hodowali karpie. Dzisiaj najs³ynniejsza hodowla karpi w okolicach Krakowa znajduje siê w Stani±tkach, a karpiami zajmuj± siê tamtejsze siostry benedyktynki. Dlaczego zakonnicy tak ochoczo hodowali karpie? Poniewa¿ ryby stanowi³y wa¿ny element ich diety, gdy okresy obowi±zkowego postu wynosi³y do 180 dni w roku. Karpia najczê¶ciej pieczono lub gotowano w rosole.
Pierwsza polska ksi±¿ka o „rybieniu stawów” Olbrychta Strumieñskiego ukaza³a siê w 1573 roku. W tamtych czasach w stawach karpie stanowi³y oko³o 70%. Obok nich hodowano karasie, miêtusy, liny, piskorze, sumy, leszcze, p³ocie, okonie, kie³bie, jazie, jazgarze i ukleje. W XV i XVI wieku polscy magnaci na wy¶cigi zak³adali najwiêksze stawy z karpiami. Tak powsta³y: staw Stary ko³o Wroc³awia o powierzchni 700 ha, Grabownica ko³o Milicza - 500 ha oraz w Knyszynie ko³o Bia³egostoku – 480 ha.
Wiek XVII i liczne konflikty zbrojne do jakich dochodzi³o w tamtym stuleci doprowadzi³y do spustoszenia stawów. Znaczenie karpia spad³o. W s³ynnych „365 obiadach za 5 z³” Lucyny Æwierczakiewiczowej z 1860 roku karpiowi po¶wiêcono zaledwie dwa przepisy na tradycyjnego karpia na szaro oraz karpia w galarecie...
Prze³om nast±pi³ dopiero za spraw± Adolfa Gascha, który stworzy³ now± rasê karpia polskiego. W 1880 roku karp o ma³ej g³owie i byczym karku z Kaniowa zdoby³ z³oty medal wystawy rolniczej w Berlinie. Zachwyca³ swoim smakiem i delikatno¶ci±. Dzisiaj chyba najsmaczniejsze karpie pochodz± ze wspomnianej hodowli benedyktynek oraz ze stawów hodowlanych w Zatorze. Zator,wraz z okolicznymi miejscowo¶ciami, nazywany bywa Dolin± Karpia (z uwagi na liczne stawy hodowlane w tamtej okolicy).
I na koniec. Kto¶ pamiêta, ¿e ¿e karp pojawi³ siê tak¿e w „Panu Tadeuszu”? Tak, tak. Adam Mickiewicz opisa³ w nim szlachecki stó³, na którym królowa³y rybne dania: „Owe ryby! £ososie suche, dunajeckie wy¿yny, kawijary weneckie, tureckie, szczuki g³ówne i szczuki pog³ówne, ³okietne, fl±dry i karpie æwiki, i karpie szlachetne! W koñcu sekret kucharski: ryba nie krojona, u g³owy przysma¿ona, we ¶rodku pieczona, a maj±ca potrawkê z sosem u ogona”. A co znaczy okre¶lenie „karpi æwik”? Otó¿, jak mo¿emy przeczytaæ w Encyklopedii Staropolskiej Zygmunta Glogera, karp æwik, to karp stary. Gloger przytacza w swoim dziele opiniê XVII-wiecznego polskiego ekonomisty, poety i autora ksi±¿ek o tematyce rolniczej, Jakuba Haura, który w jednej z prac napisa³: „Za trzy lata stare karpie ju¿ bêd± æwikami i okras± gatunku”,
Jakub Kleñ
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
