[2020.09.18] Wokół szczupaka
Dodane przez Administrator dnia 18/09/2020 18:19:01
Zaczął się czas polowania na wodne drapieżniki, a wśród drapieżników do najbardziej typowych należy szczupak. Ryba ta od dawna budziła zainteresowanie wśród słodkowodnych rybaków i wędkarzy. Znana była od wieków. Wiele też narosło wokół niej mitów - może nie tak dziwacznych, jak wokół suma, ale i tak dzisiaj budzących uśmiech niedowierzania. W wydanym pod koniec XVIII wieku tomie „O gadzie i rybach” autorstwa ks. Jana Krzysztofa Kluka, znaleźć można taki oto fragment poświęcony szczupakowi: „Jest to ryba bardzo żarłoczna i drapieżna, słusznie zasługująca na imię wodnego wilka. Częstokroć się trafia, że łowi ptactwo na wodzie pływające, czego osobliwie młode kaczęta doznają. Wiadoma jest rzecz, że szczupak pochwycił lisa wodę pijącego. Są upewnienia, że osobliwie znaczne i ludziom w wodzie nie przepuszczały”.
Tekst ten przytoczył Andrzej Zawisza w wydanej w roku 1989 małej broszurce „Szczupak”, która ukazała się w ramach Biblioteczki „Wiadomości Wędkarskich”. Błędnie tylko napisał, że „w XIX wieku ksiądz Krzysztof Kluk, przyrodnik, pisał o szczupaku (...)”. Otóż ks. Kluk żył w XVIII wieku i był jednym z pierwszych polskich przyrodników, którzy tworzyli w zakresie przyrodoznawstwa zręby polskiej terminologii naukowej i polskiego nazewnictwa. Ubóstwo terminologii botanicznej otrzymane w spadku po autorach XVI i XVII w. spowodowało, że Kluk zmuszony był tworzyć wiele nowych terminów. Do chwili obecnej w polskiej terminologii botanicznej obowiązują stworzone przez niego terminy, choćby takie jak: wąsy, ciernie, kolce, szypułka, kwiatostan, kielich, korona, słupek i wiele innych. W systematyce obowiązują do dziś terminy, których autorem jest Kluk: gromada, rodzaj, gatunek i odmiana. W Dykcjonarzu roślinnym ks. K Kluka znajdujemy opis 1536 gatunków roślin krajowych i obcych, ułożonych w alfabetycznym porządku nazw łacińskich, którym zostały przyporządkowane nazwy polskie: Zaledwie ok. 18% nazw polskich wprowadzonych przez Kluka uległo później zmianie, a reszta weszła na stałe do polskiej botaniki. A pomyłka Andrzeja Zawiszy wzięła się zapewne stąd, że w roku 1816 ukazało się najłatwiej dzisiaj dostępne wydanie tomu poświęconego m.in. rybom. Był to trzeci tom dzieła „Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie krajowych, historii naturalnej początki i gospodarstwo. Potrzebnych i pożytecznych domowych chowanie, rozmnożenie, chorób leczenie, dzikich łowienie, oswojenie, zażycie, szkodliwych zaś wygubienie” noszący tytuł: „ O gadzie i rybach” ((pierwsze wydanie tego tomu miało jednak miejsce w roku 1780). Dla porządku przypomnę tylko, że ks. Jan Krzysztof Kluk urodził się 13 września 1739 w Ciechanowcu i w Ciechanowcu zmarł 2 lipca 1796. Niewątpliwie żył więc w wieku XVIII.
To może tyle dywagacji historycznych wokół szczupaka, a o samym szczupaku będzie więcej za tydzień.
Jakub Kleń