Pocz±tki tradycji kolêdowania siêgaj± XIII wieku. Najpierw ¶piewano noworoczne pie¶ni powitalne i pochwalne na cze¶æ gospodarzy. To za ich po¶rednictwem przekazywano ¿yczenia szczê¶cia i pomy¶lno¶ci w nowym roku. Dopiero pó¼niej kolêdy i kolêdowanie sta³y siê rytua³em chrze¶cijañskim nawi±zuj±cym do narodzin Jezusa. Tradycja ta do dzi¶ jest kultywowana na ca³ym ¶wiecie, równie¿ w Polsce m.in. przez kolêdników chodz±cych od domu do domu lub poprzez koncerty ¶wi±teczne.
Jeden z takich wystêpów odby³ siê w niedzielê 23 stycznia w ko¶ciele pw. Naj¶wiêtszego Serca Pana Jezusa, gdzie zaprezentowa³ siê chór Vox Populi pod dyrekcj± prof. Rafa³a Marchewczyka (za³o¿yciela i kierownika artystycznego chóru Krakowskiej M³odej Filharmonii). Vox Populi nieprzerwanie koncertuje od 2012 roku przy wsparciu O¶rodka Kultury im. C. K. Norwida. W repertuarze zespo³u znajduj± siê utwory muzyki klasycznej, rozrywkowej, ale równie¿ autorskie opracowania pie¶ni solowych.
Podczas minionego koncertu wszystkie utwory, które mo¿na by³o us³yszeæ, zosta³y oryginalnie opracowane przez prof. Rafa³a Marchewczyka. Pojawi³y siê kolêdy powszechnie znane, jak na przyk³ad: „Gdy ¶liczna Panna”, „Oj Malu¶ki, Malu¶ki” czy „Lulaj¿e Jezuniu”, którym to zainspirowa³ siê Fryderyk Chopin tworz±c swoje scherzo h-moll. Chór wraz ze wszystkimi zebranymi w ko¶ciele za¶piewa³ równie¿ „Bóg siê rodzi”, stworzone w XVIII wieku przez Franciszka Karpiñskiego na zamówienie ksiê¿nej Izabeli Lubomirskiej z Czartoryskich.
W¶ród nieznanych pie¶ni Bo¿onarodzeniowych pojawi³a siê m.in. „Smutna kolêda”, napisana przez proboszcza nieistniej±cego ju¿ ko¶cio³a pw. ¶w. Norberta przy ul. Wi¶lnej w Krakowie, czy „Za¶nij Jezuniu” (znane równie¿ jako „Za¶nij Dziecino”), któr± to stworzyli Franciszek Ryling oraz Antoni Uruski w oparciu o klimat mazurków Chopina.
Niedzielny wieczór Vox Populi zakoñczy³, i tym samym po¿egna³ siê ze swoimi s³uchaczami, utworem „Za kolêdê dziêkujemy”. W imieniu chóru serdecznie zapraszamy na kolejne koncerty, nie tylko te bo¿onarodzeniowe, a je¶li kto¶ mia³by ochotê byæ czê¶ci± zespo³u i razem z nim koncertowaæ, w ka¿dej chwili mo¿e do³±czyæ do grupy. Spotkania odbywaj± siê we wtorki i czwartki o godzinie 19:00 w O¶rodku Kultury im. C. K. Norwida.
(f)
W ubieg³y czwartek w Nowohuckim Centrum Kultury odby³ siê wernisa¿ wystawy Krakowskiego Klubu Fotograficznego – „Stanis³aw Lem – inspiracje”
Stanis³aw Lem to jeden z najwybitniejszych przedstawicieli fantastyki naukowej, futurolog, felietonista i filozof. Jego powie¶ci i opowiadania przet³umaczono na ponad czterdzie¶ci jêzyków i jak dot±d wydano w nak³adzie 30. milionów egzemplarzy. W 2021 roku przypada³a setna rocznica jego urodzin. Chc±c uczciæ ten fakt i oddaæ ho³d wielkiemu pisarzowi, miniony rok by³ ustanowiony Rokiem Lema. Jego ksi±¿ki poruszaj± tematy takie jak natura ludzka, zw³aszcza w ¶wietle rozwoju nauki i techniki, mo¿liwo¶æ porozumienia siê istot inteligentnych, czy miejsce cz³owieka we wszech¶wiecie. Tre¶ci zawarte w twórczo¶ci Lema nieustannie inspiruj± artystów: malarzy, pisarzy, twórców filmowych i teatralnych. Zainspirowa³y równie¿ nas, fotografów z Krakowskiego Klubu Fotograficznego. Zaczytali¶my siê w jego dzie³ach, wertowali¶my strony ksi±¿ek w poszukiwaniu najtrafniejszych przemy¶leñ i cytatów, ¿eby w koñcu przedstawiæ na fotografiach to, co nas najbardziej zainspirowa³o. I tak powsta³a wystawa, któr± prezentujemy na zakoñczenie naszego sezonu fotograficznego 2021, a zarazem na zakoñczenie obchodów Roku Lema. Sponsorami wystawy s±: firma Epson, Studio 906 i IMPRIME. Wystawê mo¿na ogl±daæ do 27 lutego br.
Autorzy wystawy to: Justyna Balawender, Maryla Ba¶cik, Anna Bubula, Ryszard Caba³a, Barbara Czopek, Krzysztof Domanus, Stach Gacek, Ewa Gajewska, Janusz Gajewski, Bogdan G³owacki, Leopold Grela, Adam Gryczyñski, Mirek Janowski, Karolina Jarosiñska, Krzysztof Labe, Magdalena Langer, Pawe³ £yko, Anna Magdziarczyk, Jarek Malkowski, Monika Malkowska, Andrzej Ma³yga, Anna Mory¶, Monika Olender, Adam Olszowski, Tomasz Or³owski, Agata Pi³at-Cielpiela, Bo¿ena Pochopieñ, Ma³gorzata Radziejowska, Barbara Radziszewska, W³adys³aw Rospondek, Magdalena Samburska, Janusz Skórski, Zbigniew Skupieñ, Monika Stachnik-Czapla, Dawid Stawiak, Beata Sulikowska, Agnieszka Sumara, Urszula Szaraniec, Agnieszka ¦wiat, Ryszard Tatomir, Stanis³aw Tkacz, Andrzej Zawada, Leszek Zajkowski, Jan Zych
* * *
Krakowski Klub Fotograficzny zosta³ za³o¿ony w 1955 roku, jest jednym z najstarszych klubów w Polsce, swoj± siedzibê ma w Nowohuckim Centrum Kultury, z Now± Hut± zwi±zany jest od pocz±tku. Skupia pasjonatów i mi³o¶ników fotografii o ró¿norodnych zainteresowaniach i technikach fotografowania. G³ównym celem dzia³alno¶ci KKF jest rozwijanie i doskonalenie fotograficznych pasji poprzez szkolenia, prezentacje, warsztaty, a tak¿e wystawy, plenery i konkursy.
(f)
Autorzy wystawy "Stanis³aw Lem - Inspiracje" Krakowski Klub Fotograficzny (KKF) przy Nowohuckie Centrum Kultury.
W tym roku rusza budowa 4,5 kilometrowego odcinka tramwaju w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego – TRAMWAJ DO MISTRZEJOWIC
Wniosek o wydanie zezwolenia na realizacjê inwestycji drogowej (ZRID) dla linii tramwajowej do Mistrzejowic zosta³ z³o¿ony. Jego pozytywne rozpatrzenie otworzy drogê do rozpoczêcia budowy jednej z kluczowych inwestycji dla pó³nocy Krakowa. Etap projektowania KST IV (Meissnera – Mistrzejowice) wkracza w kluczow± fazê.
– Ostatnie miesi±ce wnios³y do projektu bardzo istotne zmiany z punktu widzenia mieszkañców Krakowa. Uwzglêdniono infrastrukturê dla planowanego premetra i tramwaju w ul. Strzelców. To konkretna oszczêdno¶æ czasu i pieniêdzy przy realizacji przysz³ych przedsiêwziêæ – przekonuje Andrzej Kulig, zastêpca prezydenta Krakowa ds. polityki spo³ecznej i komunalnej. Choæ wyd³u¿enie tunelu i uwzglêdnienie na jego krañcach podziemnych komór rozjazdowych wp³ynê³o na harmonogram prac projektowych, wniosek o wydanie ZRID zosta³ z³o¿ony ju¿ na pocz±tku stycznia. Z uwagi na to, ¿e linia tramwajowa realizowana jest w formule PPP, za skompletowanie dokumentów niezbêdnych do wej¶cia projektu w fazê realizacji oraz zapewnienie finansowania odpowiada partner prywatny – konsorcjum PPP Solutions Polska i Gülermak. Budowa tramwaju do Mistrzejowic rusza w tym roku. – Zgromadzona dokumentacja to efekt zaanga¿owania kilkudziesiêcioosobowego zespo³u projektowego, wielu analiz i uzgodnieñ m.in. z w³a¶cicielami sieci na terenie przysz³ego placu budowy, jednostkami odpowiedzialnymi za bezpieczeñstwo u¿ytkowników ruchu czy gospodarkê wodn± – wymienia Pawe³ Motyka, zastêpca dyrektora kontraktu z ramienia firmy Gülermak. – Liczymy, ¿e przy wspólnym zaanga¿owaniu podmiotu publicznego i partnera prywatnego na etapie postêpowania o wydanie decyzji ZRID ju¿ nied³ugo uda siê wej¶æ na budowê. W oczekiwaniu na rozpatrzenie z³o¿onego wniosku, partner prywatny bêdzie kontynuowa³ prace nad dokumentacj± projektow±, w tym m.in.: szczegó³owym fazowaniem robót, sta³± i tymczasow± organizacj± ruchu w rejonie inwestycji i projektem technicznym. Czysty transport jest przyjazny mieszkañcom. Zaktualizowany harmonogram przewiduje, ¿e mieszkañcy Krakowa skorzystaj± z szybkiego po³±czenia tramwajowego pod koniec 2024 r. Jego uruchomienie skróci czas dotarcia z Mistrzejowic do centrum o ok. 12 minut, wyeliminuje konieczno¶æ przesiadek i znacz±co polepszy komfort podró¿owania transportem zbiorowym. Dziêki inwestycji poprawi siê te¿ poziom bezpieczeñstwa niechronionych uczestników ruchu – chodniki i drogi dla rowerów zostan± dostosowane do obowi±zuj±cych przepisów. Wzd³u¿ linii projektowane s± nowe nasadzenia, a dobierane gatunki drzew i krzewów bêd± odporne na trudne miejskie warunki. Proponowane rozwi±zania uwzglêdniaj± przyjazne ¶rodowisku technologie, m.in. energooszczêdne o¶wietlenie LED, zasilane energi± odnawialn± smarownice przytorowe, „zielone przystanki” i „zielone torowisko” z wykorzystaniem mat rozchodnikowych. Wybrane wiaty przystankowe wyposa¿one bêd± w ogniwa fotowoltaiczne.
– Nasz projekt w pe³ni wykorzystuje korzy¶ci jakie oferuje PPP. Jedn± z najistotniejszych jest to, ¿e inwestycja nie obci±¿a d³ugu publicznego gminy. Ten model realizacji przedsiêwziêcia uzale¿nia wynagrodzenie partnera prywatnego od dostêpno¶ci nowego po³±czenia, a to gwarancja wysokiego standardu wykonania i utrzymania infrastruktury, w naszym przypadku przez 20 lat – podkre¶la Marcin Hanczakowski, dyrektor Zarz±du Dróg Miasta Krakowa (ZDMK). Nowa, ok. 4,5-kilometrowa linia KST IV po³±czy Mistrzejowice ze skrzy¿owaniem ulic Lema – Meissnera pod koniec 2024 roku. To pierwsza w Polsce tak du¿a inwestycja transportowa realizowana w formule partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Obejmuje budowê 10 par przystanków, w tym dwóch dwupoziomowych wêz³ów przesiadkowych przy rondzie M³yñskim i rondzie Polsadu, tunelu w rejonie ronda Polsadu, rozbudowê pêtli tramwajowej „Mistrzejowice” oraz infrastruktury towarzysz±cej. Partnerem prywatnym przedsiêwziêcia jest PPP Solutions Polska Sp. z o.o. (lider konsorcjum), a generalnym wykonawc± – Gülermak sp. z o.o. Z ramienia miasta za projekt odpowiada Zarz±d Dróg Miasta Krakowa.
(mp)
Za nami ostatni w 2021 roku koncert z cyklu Muzyczne Spotkania na Wzgórzach Krzes³awickich. 29 grudnia w ko¶ciele Mi³osierdzia Bo¿ego, organizatorzy cyklu: O¶rodek Kultury Kraków-Nowa Huta, Rada i Zarz±d Dzielnicy XVII Wzgórza Krzes³awickie oraz parafia Mi³osierdzia Bo¿ego w Krakowie wraz z Markiem Walczakiem – kierownikiem artystycznym cyklu, zaprosili mieszkañców do wspólnego kolêdowania. Trwaj±ca oktawa ¶wi±t Bo¿ego Narodzenia by³a wspania³± okazj± do podtrzymania tej piêknej polskiej tradycji.
Chór i Orkiestra Bazyliki OO. Cystersów w Mogile pod dyrekcj± Stanis³awa Kowalczyka wraz z solistk± Lilian± Pociech± zaprosili do wys³uchania i wspólnego ¶piewania najpiêkniejszych kolêd i pastora³ek, a organista Tomasz Chorzalski swoimi improwizacjami stworzy³ niezwyk³e wytworn± oprawê muzyczn± tego spotkania przy betlejemskim ¿³óbku. W programie koncertu znalaz³y siê W¶ród nocnej ciszy, Adeste fideles, Gdy siê Chrystus rodzi, Bracia patrzcie jeno, Bóg siê rodzi i wiele innych piêknych tradycyjnych kolêd.
Partnerami koncertu kolêd by³y Miejskie Przedsiêbiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. w Krakowie oraz Zak³ad Odzysku Surowców „Madrohut” Sp. z o.o. z siedzib± w Krakowie. Muzyczne Spotkania na Wzgórzach Krzes³awickich to cykl koncertów muzyki powa¿nej, zwi±zanych z rokiem liturgicznym i wa¿nymi wydarzeniami z ¿ycia Ko¶cio³a. Projekt powsta³ w 2006 r. z inicjatywy organisty parafii Mi³osierdzia Bo¿ego - Marka Walczaka. Patronat honorowy nad cyklem sprawuje metropolita krakowski ks. arcybiskup Marek Jêdraszewski.
(f)
Muzyczne Spotkania na Wzgórzach Krzes³awickich – Koncert kolêd
Wszystkich mi³o¶ników czasu Bo¿ego Narodzenia i kolêdowania, zachêcamy do przed³u¿enia tego okresu zimowym koncertem kolêd! Podczas koncertu bêdzie mo¿na us³yszeæ najpiêkniejsze kolêdy i pastora³ki oraz organowe improwizacje znanych kolêd, a wydarzenie odbêdzie siê w ramach cyklu: Muzyczne Spotkania na Wzgórzach Krzes³awickich.
Okres ¶wi±t Bo¿ego Narodzenia to wyj±tkowy czas chêtnie spêdzany przy wspólnym rodzinnym stole. W polskich domach poza kolacj± wigilijn± istnieje wspania³a tradycja kolêdowania. Dlatego w tym wyj±tkowym czasie organizatorzy cyklu pragn± zaprosiæ na wspólne ¶piewanie polskich kolêd. Odbêdzie siê ono w ¶rodê 29 grudnia o godzinie 19.00 w ko¶ciele Mi³osierdzia Bo¿ego na Wzgórzach Krzes³awickich. Animatorami tego wydarzenia bêd± Chór Bazyliki OO. Cystersów w Mogile pod dyrekcj± Stanis³awa Kowalczyka, solistka Liliana Pociecha - sopran oraz organista Tomasz Chorzalski. Kolêdowanie przy betlejemskim ¿³obku w wytwornej oprawie muzycznej przed³u¿y ¶wi±teczn± rado¶æ Bo¿ego Narodzenia.
Muzyczne Spotkania na Wzgórzach Krzes³awickich to cykl koncertów muzyki powa¿nej, zwi±zanych z rokiem liturgicznym i wa¿nymi wydarzeniami z ¿ycia Ko¶cio³a. Projekt powsta³ w 2006 r. z inicjatywy organisty parafii Mi³osierdzia Bo¿ego - Marka Walczaka. Koncerty organizowane s± przez O¶rodek Kultury Kraków-Nowa Huta, Radê i Zarz±d Dzielnicy XVII Wzgórza Krzes³awickie oraz parafiê Mi³osierdzia Bo¿ego w Krakowie. Patronat honorowy nad cyklem sprawuje metropolita krakowski ks. abp Marek Jêdraszewski.
Partnerami koncertu kolêd s± Miejskie Przedsiêbiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. w Krakowie oraz Zak³ad Odzysku Surowców „Madrohut” Sp. z o.o. z siedzib± w Krakowie. Wstêp na koncert jest bezp³atny.
(f)
„Paszporty Wolno¶ci” rozdane po raz pierwszy
W sobotê 4 grudnia w studiu Telewizji Polskiej przy ul. Woronicza odby³a siê gala, na której po raz pierwszy wrêczono „Paszporty Wolno¶ci”. „Paszporty Wolno¶ci” to nowa inicjatywa TVP, we wspó³pracy z NSZZ „Solidarno¶æ”, Stowarzyszeniem Wolnego S³owa, Stowarzyszeniem „Godno¶æ” oraz Instytutem Pamiêci Narodowej. Telewizja Polska postanowi³a w ten sposób uhonorowaæ dzia³aczy opozycji antykomunistycznej.
Okazj± i impulsem by³a oczywi¶cie nadchodz±ca, 40. ju¿ rocznica wypowiedzenia wojny narodowi polskiemu przez komunistyczne w³adze, czyli wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. W³±czaj±c siê w obchody tej rocznicy TVP postanowi³a nagrodziæ opozycyjnych dzia³aczy, ale nie tych z pierwszych stron gazet, tylko ludzi z „drugiego szeregu”, przez lata zapomnianych, którzy czêsto dla dzia³alno¶ci podziemnej po¶wiêcili wszystko – m³odo¶æ, zdrowie, karierê, rodzinê. Bo nie mo¿emy zapominaæ, ¿e „Solidarno¶æ” to nie by³o tylko kilkana¶cie znanych teraz powszechnie osób, ale ogromny dziesiêciomilionowy ruch spo³eczny, którego wielu cz³onków zaanga¿owa³o siê pó¼niej w jej podziemny nurt. To dziêki tym cichym, czêsto bezimiennym bohaterom mo¿emy teraz ¿yæ w wolnym kraju. Sylwetki i dokonania 13 tegorocznych laureatów „Paszportów Wolno¶ci” przedstawia cykl filmów dokumentalnych w re¿yserii S³awomira Koehlera emitowanych od 29 listopada na antenie TVP Historia. Sponsorami nagrody zostali PKN Orlen, a tak¿e Fundacja Enea oraz PZU S.A.
Na widowni, poza samymi laureatami i ich najbli¿szymi, znalaz³ siê tak¿e m.in. Mateusz Matyszkowicz, cz³onek Zarz±du TVP, który mówi±c o tegorocznych laureatach tak wyja¶nia³ ideê nowej nagrody: „Ci ludzie, cisi bohaterowie, którzy walczyli, ponosili ogromn± cenê. Oni nie szli po w³adzê, a po wolno¶æ. Swoim ¿yciem uwiarygadniali swoj± dzia³alno¶æ. >Paszporty Wolno¶ci< maj± dwa cele. Po pierwsze wymazywanie bia³ych plam historii. Chcemy, by kolejne pokolenia pozna³y te osoby i siê na nich wzorowa³y. Drugi cel to realna pomoc dla naszych bohaterów. Ka¿de spo³eczeñstwo powinno pamiêtaæ o weteranach, otaczaæ te osoby trosk±, by im niczego nie brakowa³o”.
Pierwsza edycja „Paszportów Wolno¶ci” mia³a krakowski akcent. Jeden z „Paszportów” otrzyma³ Leszek Jaranowski – krakowski drukarz podziemny, zwi±zany m.in. z „Hutnikiem”, „Serwisem Informacyjnym RKW/RKS” i „Ma³± Polsk±”. Wcze¶niej dzia³acz Wolnych Zwi±zków Zawodowych, zaanga¿owany w tworzenie struktur „Solidarno¶ci” w czasach pamiêtnego „karnawa³u”, czyli w okresie legalnego dzia³ania zwi±zku po podpisaniu porozumieñ sierpniowych. By³ najm³odszym w swoim zak³adzie przewodnicz±cym Komisji Wydzia³owej NSZZ „Solidarno¶æ”. Po wprowadzeniu stanu wojennego wspó³organizowa³ strajk w WSK PZL, a nastêpnie zaanga¿owa³ siê w dzia³alno¶æ opozycyjn± wspó³pracuj±c m.in. z MKS Nowa Huta i RKW/RKS Ma³opolska. Obecnie po¶wiêca ka¿d± woln± chwilê na upowszechnianie wiedzy o tamtych mrocznych czasach historii Polski, m.in. odwiedzaj±c szko³y i opowiadaj±c m³odzie¿y o tym, jak wolnym s³owem walczono z komun±.
W czasie gali „Paszportów Wolno¶ci”, prowadzonej przez Idê Nowakowsk± oraz Rafa³a Patyrê, oddano te¿ g³os samym laureatom. Leszek Jaranowski powiedzia³ m.in.: „Wtedy, w latach osiemdziesi±tych ³aknêli¶my wolno¶ci jak chleba”.
Magdalena Maliszewska
Tak by³o 40 lat temu. 13 grudnia 1981 roku. – STAN WOJENNY BY£ SZOKIEM
W³adze PRL przygotowywa³y siê do rozprawy z „Solidarno¶ci±" ju¿ od pierwszych dni po jej powstaniu. Przygotowana na wiele miesiêcy wcze¶niej, wymierzona w „Solidarno¶æ” i dzia³aczy opozycyjnych operacja rozpoczê³a siê 13 grudnia 1981 r. Wiêkszo¶æ Polaków o wprowadzeniu stanu wojennego dowiedzia³a siê tego dnia nad ranem. By³a niedziela. Nie dzia³a³y telefony. Telewizja i radio nadawa³y muzykê powa¿n±. O godz. 6.00 wyemitowano przemówienie Jaruzelskiego, a o 9.00 powtórzono je w telewizji.
Genera³ og³osi³ powstanie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, która przejê³a rz±dy w kraju. Twierdzi³, i¿ wprowadzenie stanu wojennego nast±pi³o w chwili ostatecznego zagro¿enia: „Ojczyzna nasza znalaz³a siê nad przepa¶ci±. […] Ju¿ nie dni, ale godziny przybli¿aj± ogólnonarodow± katastrofê”. O doprowadzenie do konfrontacji oskar¿y³ przywódców „Solidarno¶ci”: „Awanturnikom trzeba skrêpowaæ rêce, zanim wtr±c± ojczyznê w otch³añ bratobójczej walki”. Spikerzy ubrani w wojskowe mundury w kolejnych godzinach podawali, jakie ograniczenia na³o¿y³ na Polaków stan wojenny.
Przeciwko polskiemu spo³eczeñstwu u¿yto ca³ej si³y komunistycznego pañstwa: 70 tys. ¿o³nierzy, 30 tys. milicjantów oraz kilkana¶cie tysiêcy funkcjonariuszy SB. Wyposa¿ono ich w 1396 czo³gów oraz blisko 2 tys. transporterów opancerzonych. Ju¿ pierwszej nocy stanu wojennego internowano niemal 3 tys. osób - g³ównie dzia³aczy „Solidarno¶ci” i ugrupowañ opozycyjnych. Znale¼li siê w¶ród nich tak¿e Gierek i jego najbli¿si wspó³pracownicy, których zatrzymano dla propagandowego efektu. Komuni¶ci zajêli równie¿ siedziby ogólnopolskich i regionalnych w³adz „Solidarno¶ci”, w wielu przypadkach bezmy¶lnie niszcz±c przechowywany w nich sprzêt.
Zgodnie z dekretem wprowadzaj±cym stan wojenny, zakazano strajków, manifestacji i wszelkich akcji protestacyjnych. Na obszarze ca³ego kraju wprowadzona zosta³a godzina milicyjna od 22.00 do 6.00. Setki zak³adów zmilitaryzowano, zapowiadaj±c, i¿ strajk w nich równowa¿ny jest dezercji, a wiêc za udzia³ w nim grozi kara ¶mierci. Przerwano ³±czno¶æ telefoniczn±. Wszystkie przesy³ki pocztowe zosta³y objête cenzur±. Zamkniête zosta³y granice. Bez specjalnej przepustki nie mo¿na by³o opu¶ciæ miejsca zamieszkania. Zawieszono wszystkie organizacje spo³eczne, w tym zwi±zki zawodowe. Nadawano tylko jeden program telewizyjny i radiowy, zawieszono wydawanie wiêkszo¶ci pism. Ukazywa³a siê jedynie „Trybuna Ludu” - organ PZPR oraz „¯o³nierz Wolno¶ci”. Pó¼niej, po weryfikacji dziennikarzy, zaczêto wydawaæ gazety regionalne. W Ma³opolsce zaczê³o ukazywaæ siê tzw. „Gadzie echo” - od pocz±tkowych liter trzech tytu³ów: Gazety Krakowskiej, Dziennika Polskiego i Echa Krakowa. Na kilka tygodni zawieszono pracê szkó³ wy¿szych i lekcje w szko³ach.
Atmosferê grozy na ulicach potêgowa³y wszechobecne czo³gi, transportery opancerzone i wojskowe patrole. Wobec braku dostêpu do informacji kr±¿y³y najró¿niejsze pog³oski. Poniewa¿ samo pojêcie „stan wojenny” nie by³o znane (wcze¶niej mówiono o stanie wyj±tkowym), wiele osób interpretowa³o jego wprowadzenie jako oznakê wybuchu wojny. Wkrótce okaza³o siê, ¿e rzeczywi¶cie trwa wojna – tyle, ¿e z w³asnym narodem.
Pomimo zapowiadanych surowych kar pracownicy wielu zak³adów na wprowadzenie stanu wojennego zareagowa³o strajkami. W Ma³opolsce do najwiêkszych strajków dosz³o w Hucie im. Lenina (13–15 grudnia), „Montinie" (14–16 grudnia), „Telpodzie" (14–16 grudnia), Akademii Górniczo-Hutniczej (14–15 grudnia). Krótkie protesty mia³y te¿ miejsce 14 grudnia 1981 m.in. w „Elbudzie", „CeBeA" czy w „Armaturze". Protesty w³adza pacyfikowa³a przy u¿yciu oddzia³ów ZOMO i wojska.
Strajkuj±cy w wiêkszo¶ci wypadków przyjmowali strategiê biernego oporu. Niekiedy jednak przygotowywano siê do obrony. Tak sta³o siê miêdzy innymi w kopalni Wujek w Katowicach. By z³amaæ opór górników, pluton specjalny ZOMO otworzy³ do nich ogieñ z broni maszynowej. Sta³o siê to 16 grudnia 1981 r. Sze¶ciu górników zginê³o na miejscu, trzech zmar³o w szpitalu. Byli to: Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogus³aw Kopczak, Zenon Zaj±c, Zbigniew Wilk, Andrzej Pe³ka, Jan Stawisiñski i Joachim Gnida.
Masakra w Wujku doprowadzi³a nie tylko do zakoñczenia strajku w tej kopalni, lecz tak¿e do za³amania protestów w ca³ym kraju. Ludzie zobaczyli, ¿e komuni¶ci s± gotowi u¿yæ wszystkich mo¿liwych ¶rodków, by z³amaæ opór spo³eczeñstwa. W nastêpnych dniach pacyfikowano kolejne miasta i fabryki.
W Ma³opolsce internowano 179 dzia³aczy zwi±zkowych, a do 30 kwietnia ich liczba wzros³a do 349. W tym czasie aresztowano 303 osoby, a 101 zosta³o skazanych przez s±dy.
Tak zacz±³ siê kolejny, tragiczny rozdzia³ w historii Polski – czas stanu wojennego.
Jan L. Franczyk
Powraca sprawa uznania starej czê¶ci Nowej Huty za Pomnik Historii. Jak powiedzia³ nam pe³nomocnik prezydenta Miasta Krakowa ds. Kultury Robert Piaskowski s± prowadzone rozmowy w tej sprawie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wniosek z³o¿ony w tej sprawie na pocz±tku XX wieku zostanie wkrótce zaktualizowany. Pomys³ narodzi³ siê ju¿ w 2004 roku, gdy ówcze¶ni radni Miasta Krakowa zobowi±zali prezydenta M. Krakowa Jacka Majchrowskiego od podjêcia dzia³añ zmierzaj±cych do uznania Nowej Huty za Pomnik Historii i wpisania jej na Listê ¦wiatowego Dziedzictwa UNESCO.
Ju¿ w tym samym 2004 roku uk³ad urbanistyczny Nowej Huty zosta³ wpisany do rejestru zabytków. Sze¶æ lat pó¼niej w 2010 roku przygotowano dokumentacjê dla generalnego konserwatora zabytków, a tak¿e do Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Wówczas poproszono o uzupe³nienie tej dokumentacji. Wniosek zosta³ uzupe³niony i ponownie trafi³ do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2013 roku, Okazuje siê obecnie, ¿e krakowski wniosek jest jednym z najd³u¿ej oczekuj±cych na rozpatrzenie. Dlaczego? Oczywi¶cie pojawili siê „¿yczliwi malkontenci”, którzy torpedowali pomys³ stwierdzeniami o „gloryfikacji spu¶cizny po PRL”. Nie brano pod uwagê innych cennych historycznych aspektów obiektów znajduj±cych siê na terenie obecnej Nowej Huty. To tutaj znajduje siê zabytkowy klasztor oo. Cystersów, który w przysz³ym roku bêdzie obchodzi³ 800 lat swojego istnienia. W osiedlach peryferyjnych znajduj± siê cenne inne zabytki. W Krzes³awicach jest zabytkowy dworek w którym mieszka³ i tworzy³ Jan Matejko. A sama stara czê¶æ Nowej Huty to unikalny zabytek zabudowy zwanej socrealizmem wzorowanym na renesansie w³oskim. Warto równie¿ pamiêtaæ, ¿e Nowa Huta jest kolebk± Solidarno¶ci.
W³adze Krakowa nie pró¿nuj± i w miêdzyczasie powsta³ plan przestrzenny „Centrum Nowej Huty”. T± czê¶æ Krakowa objêto zapisami Parku Kulturowego Nowa Huta. Prezydent M. Krakowa prof. Jacek Majchrowski skierowa³ do wiceminister MKiDN Magdaleny Gawin pismo w którym czytamy „Park Kulturowy Nowa Huta tworzy spójny, nawarstwiaj±cy siê od stuleci krajobraz jako arena dla wa¿nych wydarzeñ, godny uznania za pomnik historii. Uznanie obszaru Parku Kulturowego Nowa Huta za pomnik historii w 2022 roku by³oby wspania³ym elementem obchodów 800-lecia Opactwa w Mogile (…). Jednocze¶nie by³oby to odzwierciedlenie opinii i starañ zarówno ekspertów, jak i oczekiwañ mocno zaanga¿owanej w troskê o swoje dziedzictwo kulturowe spo³eczno¶ci lokalnej”. Z nieoficjalnych informacji wiadomo, ¿e klimat wokó³ uznania Nowej Huty za Pomnik Historii siê zmieni³ i s± du¿e szanse na podjêcie takich decyzji. Jak twierdzi Robert Piaskowski s± du¿e szanse na to, ¿e MKiDN przeka¿e wniosek do Instytutu Dziedzictwa co pozwoli w po³owie roku na podjêcie decyzji. Mamy nadziejê, ¿e zgodnie z procedur± prezydent RP Andrzej Duda wywodz±cy siê z Krakowa podpisze ten akt na wniosek MKiDN. Tytu³ mo¿e przyznaæ zabytkom nieruchomym, ale tak¿e i Parkowi Kulturowemu. Uznanie Nowej Huty za Pomnik Historii pozwoli³oby na sfinalizowanie starañ o wpis na listê ¦wiatowego Dziedzictwa UNESCO, albo poprzez poszerzenie obecnego wpisu Krakowa z 1978 roku, albo poprzez wpis seryjny z innymi miastami modernistycznymi tego typu. Trzymamy kciuki za te wszystkie rozwi±zania i rozpoczynamy na ³amach G³osu kampaniê prasow± dokumentuj±c± potrzebê uznania Nowej Huty za Pomnik Historii i wpis na listê UNESCO.
(SP)
Wiemy ju¿, jak bêdzie wygl±da³ przystanek w tunelu Krakowskiego Szybkiego Tramwaju do Mistrzejowic. Motywem przewodnim wybranego projektu architektonicznego s± materia³y charakterystyczne dla krakowskich murów – kamieñ i ceg³a. Odpowiednie do¶wietlenie wnêtrz podziemnej stacji Rondo Polsadu zapewni poka¼ny ¶wietlik.
Projekt architektoniczny przystanku Rondo Polsadu zaproponowany przez biuro projektowe Prota Polska Sp. z o.o. spotka³ siê z pozytywn± opini± G³ównego Architekta Miasta Krakowa. Obejmuje on dwie podziemne kondygnacje: na poziomie – 2 znajd± siê perony tramwajowe, a na poziomie – 1 ci±gi komunikacyjne dla pieszych po³±czone z poziomem terenu czterema klatkami schodowymi. Ka¿dy pawilon wyj¶ciowy bêdzie zadaszony i wyposa¿ony w schody tradycyjne, ruchome oraz windy mog±ce pomie¶ciæ rowery czy wózki. Przystanek jest w pe³ni dostêpny dla osób z ograniczon± sprawno¶ci± ruchow±. Pod ziemi± – oprócz czê¶ci dedykowanych pasa¿erom – znajd± siê pomieszczenia dla pracowników obs³ugi przystanku i tunelu oraz pomieszczenia techniczne, zapewniaj±ce bezpieczne i prawid³owe funkcjonowanie obiektu. Przej¶cie podziemne nie musi byæ nudne. Autorzy projektu zwrócili uwagê na mankament przej¶æ podziemnych i innych obiektów liniowych, jakim jest monotonia d³ugich korytarzy. By jej zapobiec, na ¶cianach podziemnych kondygnacji zaproponowano uk³ad ok³adzin, który – choæ powtarzalny – zapewnia odmienny efekt w zale¿no¶ci od k±ta patrzenia. Mimo tego, ¿e bêd± one wykonane z nowoczesnych materia³ów, wygl±dem nawi±¿± do surowców charakterystycznych dla zabytkowych krakowskich ulic. – Punktem wyj¶ciowym do rozwa¿añ nad form± projektu przystanku Rondo Polsadu by³y materia³y dominuj±ce w architekturze Krakowa: kamieñ i ceg³a – opisuje architekt Ma³gorzata Marcinkowska, projektantka przystanku z firmy Prota Polska Sp. z o.o. – Mury wykonane z tych materia³ów maj± charakterystyczny uk³ad i rytm, szczególnie wynikaj±cy z detali w±tków ceglanych. Ide± projektu jest prze³o¿enie tego schematu na wielkoformatowe formy geometryczne ok³adzin wnêtrz i wykorzystanie analogicznej kolorystyki – wyja¶nia. Pawilony wyj¶ciowe z kontrastowymi elementami. Ceglane mury, poro¶niête pn±czami s± równie¿ nieodzownym elementem krajobrazu dzielnicy Krakowa – Pr±dnika Czerwonego, obfituj±cego w zabudowania klasztorne. To skojarzenie wykorzystano w propozycji pawilonów wyj¶ciowych, które zosta³y zaprojektowane na zasadzie kontrastu. – Jedna ze ¶cian ma nawi±zywaæ do masywnego muru poro¶niêtego ro¶linno¶ci±, pozosta³a czê¶æ pawilonu to lekka przeszklona stalowa konstrukcja – mówi architekt Ma³gorzata Marcinkowska. Gatunki ro¶lin tworz±cych „zielony mur” zostan± odpowiednio dobrane tak, aby by³y ³atwe w utrzymaniu i estetyczne przez ca³y rok. (mp)
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
