Minê³a ju¿ po³owa sierpnia. Ostatni spó¼nialscy zbieraj± coroczne plony zbó¿. Gdzie¶ na drodze jeszcze mo¿na spotkaæ kombajn. Koñcz± siê tegoroczne ¿niwa a powszechne u¿ycie sprzêtu mechanicznego sprawia, ¿e s± one coraz krótsze. Wystarczy tylko trochê podsuszyæ zebrane ziarna i sprzedaæ do du¿ych magazynów zbo¿owych, sk±d trafi± albo do m³ynów albo na pole, by daæ pocz±tek nowym zasiewom. Jak to wygl±da³o w pradziejach?
Cz³owiek i zbo¿e s± ju¿ zwi±zani ze sob± oko³o 10 000 lat. Pocz±tkowo, w czasach gdy ludzko¶æ ¿ywi³a siê tym co nazbiera³a b±d¼ upolowa³a, nasiona zbó¿ czyli ziarna stanowi³y tylko niewielk± czê¶æ jad³ospisu. Oko³o 8 lub 9 tysi±clecia p.n.e. na Bliskim Wschodzie nauczono siê uprawiaæ te ro¶liny. Zadecydowa³ pewnie o tym przypadek. Rozsypane ziarno, które trafi³o do gleby zaczê³o rosn±æ. Jednak plon z niewielkiej gar¶ci zbo¿a by³ ma³y. Postanowiono zasiewaæ wiêksze area³y. Stopniowo ta umiejêtno¶æ przenios³a siê z Bliskiego Wschodu na Ba³kany a nastêpnie poprzez tereny naddunajskie dotar³a a¿ na ¿yzne gleby podkrakowskie. Przynie¶li j± pierwsi rolnicy zasiedlaj±cy nowe, jeszcze nieuprawiane ziemie. Zastali oni nieodlesione, nieprzygotowane do zasiewu obszary. Musieli wykonaæ ciê¿k±, wyczerpuj±c± pracê polegaj±c± na wykarczowaniu i wypaleniu fragmentu lasu aby uzyskaæ du¿± polanê (czasami kilka) na której mo¿na by³o zasiaæ przyniesione ze sob± zbo¿e. Jakich wówczas narzêdzi u¿ywali ¿niwiarze? By³y to sierpy, jednak nieco ró¿ni±ce od tych do niedawna u¿ywanych, wykonanych z ¿elaza. Najlepszym materia³em, do ich budowy, jakim wtedy dysponowano, by³ krzemieñ a w³a¶ciwie jego niewielkie fragmenty, które osadzano w drewniane oprawy (np. taki jak widoczny na fotografii). Do wykoszenia le¶nych poletek, tak wykonanym sierpem, potrzebowano wielu dni. Zgromadzone wówczas zbo¿e pozwala³o przetrwaæ ludziom najtrudniejsze zimowe miesi±ce. Do dzi¶, z tamtych czasów, zachowa³y siê tzw. nieckowate ¿arna kamienne u¿ywane do mielenia. Jednak nie ca³e przechowywane ziarna przeznaczano na pokarm. Pewn± ich cze¶æ odk³adano do zasiewów. Jakie zbo¿a by³y wówczas uprawiane? Przede wszystkim pszenica o dwóch podstawowych odmianach: p³askurka i samopsza oraz jêczmieñ i proso. Wysiewane wtedy zbo¿a mia³y o wiele mniejsz± wydajno¶æ ni¿ dzisiaj. K³osy pszenicy zawiera³y mniej ziaren co zmusza³o do uprawy wiêkszego area³u. Du¿ym minusem by³o tak¿e stopniowe wyja³awianie gleby, co powodowa³o coraz ni¿sze plony a z czasem konieczno¶æ przenoszenia pól na inne jeszcze nie wykarczowane miejsca.
Przez nastêpne stulecia u³atwiano sobie uprawê stosuj±c np. zaprzêgi wo³ów do ciê¿szych prac. Oko³o 4 tys. lat temu sierp z ostrzem krzemiennym zast±piono sierpem, wytworzonym z nowego, lepszego materia³u-br±zu, który by³ wydajniejszy od swojego poprzednika. Do wykoszenia obszaru o powierzchni ok. 50 m2 potrzebowano niewiele ponad godzinê czasu. Kolejnym materia³em u¿ytym do konstrukcji sierpa by³o ¿elazo. Ten surowiec dobrze wykorzystywali m.in. Celtowie produkuj±c wiele narzêdzi rolniczych takich sierpy, pó³koski oraz rad³a a nawet dwuko³ow± ¿niwiarkê.
Sierp jeszcze przez wiele stuleci by³ podstawowym narzêdziem ¿niwnym. W XIX wieku zaczêto produkowaæ coraz wiêcej narzêdzi mechanicznych a wiek XX ostatecznie skoñczy³ wielotysiêczn± historiê sierpa, pocz±wszy od krzemiennego a zakoñczywszy na ¿elaznym.
Janusz Bober
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
