W dzisiejszych czasach, kiedy wiele osób cierpi z powodu chorób cywilizacyjnych, takich jak: schorzenia serca i uk³adu kr±¿enia, cukrzyca oraz nowotwory, kiedy wzrasta liczba przypadków alergii, stanów lêkowych i depresji, dni naszych przodków jawi± siê nam czêsto, jako z³oty okres, kiedy przyroda nie by³a ska¿ona, ¿ywno¶æ by³a naturalna i ekologiczna, a ludzie zdrowi i ¿yj±cy w zgodzie i harmonii z natur±.
Niestety wyniki wykopalisk archeologicznych przeprowadzonych na cmentarzyskach niejednokrotnie burz± ten wyidealizowany obraz. Pokazuj± nam powody wysokiej ¶miertelno¶ci ówczesnych ludzi, którzy niejednokrotnie nie byli w stanie obroniæ siebie i swoich bliskich przed dramatycznymi skutkami chorób, urazów czy diety ubogiej w niektóre niezbêdne sk³adniki. Nie inaczej jest w przypadku badañ pochówków odkrytych w Zes³awicach i Ruszczy.
Cmentarzysko w Zes³awicach odkryte zosta³o przypadkowo, podczas prac ziemnych prowadzonych w 1967 roku. Odkopano na nim szcz±tki minimum dziewiêciu osób. Niestety niektóre szkielety by³y zachowane fragmentarycznie, dlatego nie jest obecnie mo¿liwe dok³adne okre¶lenie ich liczby. Tylko przy jednym szkielecie zachowa³a siê br±zowa sprz±czka do pasa. Sprz±czki takie noszone by³y w okresie XI-XII wieku i z tego czasu zapewne pochodzi zes³awickie cmentarzysko.
Cmentarz w Ruszczy badany by³ przez archeologów w 2003 roku. Jak ju¿ wcze¶niej wspomina³am na ³amach „G³osu”, by³ to cmentarz przyko¶cielny, który funkcjonowa³ przez kilka stuleci. Pierwszych zmar³ych pochowano na nim byæ mo¿e ju¿ w XI/XII wieku, a nowy cmentarz parafialny za³o¿ono dopiero na prze³omie XVIII i XIX wieku, choæ i po tej dacie do przyko¶cielnych grobowców sk³adano szcz±tki w³a¶cicieli Ruszczy i ich krewnych.
Oba cmentarze pochodz± wiêc z czasów przed odkryciem antybiotyków i szczepionek, kiedy wysok± ¶miertelno¶æ powodowa³y choroby zaka¼ne i paso¿ytnicze, a brak ¶rodków aseptycznych powodowa³, i¿ przyczyn± zaka¿enia i ¶mierci mog³a byæ praktycznie ka¿da rana czy z³amanie. Owszem, w tamtych odleg³ych czasach niektórzy ludzie do¿ywali równie¿ staro¶ci, ale dzi¶ nale¿y siê zastanowiæ, co w³a¶ciwie oznacza³o wówczas s³owo „staro¶æ”. Fakt, ¿e bardzo du¿o dzieci umiera³o w niemowlêctwie, kobiety czêsto nie prze¿ywa³y porodów, a we wsiach i miastach co kilkana¶cie b±d¼ kilkadziesi±t lat szala³y epidemie d¿umy, ospy, b±d¼ cholery, powodowa³, i¿ ludzie prze¿ywali ¶rednio oko³o 40 lat. Potwierdzenie tego smutnego faktu archeolodzy znale¼li zarówno na cmentarzu w Ruszczy, gdzie znaleziono wiele szcz±tków dzieci, jak i w Zes³awicach, gdzie na dziewiêæ zidentyfikowanych szkieletów a¿ dwa to szcz±tki m³odych mê¿czyzn zmar³ych w wieku oko³o 20-30 lat.
Staro¶æ te¿ szybko upomina³a siê o swe prawa, bowiem niewielkie zmiany artretyczne antropolodzy odkryli w Zes³awicach na ko¶æcu mê¿czyzny, który umar³ w wieku oko³o 40 lat, a bardzo zaawansowane zmiany wywo³ane t± chorob± stwierdzili, te¿ w Zes³awicach, na szkielecie mê¿czyzny, który zmar³ w wieku oko³o 50-60 lat.
W materiale archeologicznym trudno, bez specjalistycznych badañ, wyró¿niæ szcz±tki zmar³ych, którzy byli ofiarami epidemii. Widoczne s± natomiast ¶lady z³amañ ko¶ci oraz zmiany próchnicze w uzêbieniu. Krytyczny okres dzieciñstwa prze¿ywa³y g³ównie osoby najsilniejsze, dlatego w doros³ym ¿yciu przynajmniej czê¶æ z nich mog³a przetrwaæ ataki ró¿nych chorób, b±d¼ urazy. Szcz±tki takich mê¿czyzn archeolodzy odkryli w Zes³awicach. U jednego z nich antropolodzy stwierdzili zagojone z³amanie ko¶ci ramiennej, u drugiego, co by³o urazem znacznie bardziej niebezpiecznym, zagojone pêkniêcie lewego ³uku brwiowego. Podobnie jak obecnie, we wszystkich epokach ludzko¶æ trapi³y ró¿nego rodzaju schorzenia. Drêcz±ce nas dzisiaj choroby cywilizacyjne zast±pi³y ju¿ pod koniec XIX, a g³ównie w XX i XXI wieku inne straszliwe choroby, takie jak czarna ospa, d¿uma, cholera, tyfus, czy obecny nawet na ziemiach polskich tr±d.
Ewa Kubica-Kabaciñska
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
