Nawigacja
· Strona g³ówna
· Nowohuckie Linki
· Fotohistorie
· Szukaj
· Dzielnice
· NH - Miejsce dobre do ¿ycia
W G³osie
 Felietony
 Miss Nowej Huty -
XXI edycja

 Nowohucianie
 Humor
 Prawnik radzi
Ostatnie artyku³y
· [2024.03.22] Wiosenn...
· [2024.03.22] W Unii ...
· Na niedzielê 24 marc...
· [2024.03.22] Koalicj...
· [2024.03.15] Dro¿ej ...
Ostatnio na forum
Najnowsze tematy
· Na sprzeda¿ dzia³ka ...
· Akcja poboru krwi
· Krótkie w³osy - piel...
· Sekcja rekreacyjna G...
· TBS w nowej hucie?
Najciekawsze tematy
Brak tematów na forum
„Przypomniane” Dziedzictwo Nowej Huty – KRZES£AWICE
Krzes³awice wioska po³o¿ona w niewielkiej odleg³o¶ci od centrum Nowej Huty, w³±czona zosta³a w obrêb Krakowa w 1951 roku. W odleg³o¶ci 20 minut spaceru od Placu Centralnego ocala³y ¶lady historycznego za³o¿enia wsi lokowanej na prawie niemieckim w XIV wieku
Ale ¶lady bytno¶ci ludzkiej s± znacznie starsze - badania archeologiczne wykaza³y, ¿e pierwsze osady istnia³y na tym terenie ju¿ siedem tysiêcy lat temu. (St±d te¿ obecno¶æ w¶ród eksponatów ubranych w skóry kobiety i mê¿czyzny z epoki wczesnego neolitu). Archeolodzy odnale¼li m.in. bogato zdobiona ceramikê i obsydian, importowane z terenu dzisiejszych Wêgier. Oko³o 100 lat przed Chrystusem, przybyli tu Celtowie. ¬ród³em ich bogactwa by³o po³o¿enie przy szlaku bursztynowym wiod±cym od Ba³tyku do Morza ¦ródziemnego.
Nazwa „Krzes³awice” pochodzi od imienia „Krzes³aw” lub „Krzesis³aw”. W dokumencie wystawionym przez patriarchê jerozolimskiego Monacha w 1198 roku, pojawia siê nazwa wsi Grorezlauice, która jest prawdopodobnie zniekszta³con± przez nieznajomo¶æ jêzyka polskiego, nazw± Krzes³awic. Równocze¶nie nowo za³o¿ony w Miechowie klasztor Zakonu Rycerskiego Grobu Bo¿ego w Jerozolimie, sprowadzony do Polski przez Jaksê Gryfitê w 1163 roku, zosta³ bogato uposa¿ony. M.in. przez rycerza Bodziwoja, w³a¶ciciela Krzes³awic. Gdy w s±siedztwie osadzono mnichów cysterskich, wie¶ Budziwoja by³a przez lata przedmiotem sporu pomiêdzy oboma zakonami. Z przerwami Bo¿ogrobcy pozostali w³a¶cicielami maj±tku Krzes³awice, jako jednej z wielu wsi, a¿ do XVIII wieku, kiedy maj±tek zosta³ przejêty przez Skarb Pañstwa i wykorzystany na cele edukacyjne.
W efekcie starañ wizytatora Akademii Krakowskiej z ramienia Komisji Edukacji Narodowej, pe³ni±cego tak¿e funkcjê rektora szko³y ksiêdza Hugona Ko³³±taja (1750-1812) dobra miechowskie zosta³y przekazane, jako uposa¿enie reformowanej uczelni dzia³aj±cej wówczas pod nazw± Szko³a G³owna Koronna. Wie¶ liczy³a wówczas 303 mieszkañców i 45 domów. Znajdowa³ siê tu dwór, m³yn, dwie karczmy, „28 cha³up o jednym gospodarzu, jedna cha³upa o dwóch gospodarzach, piêæ cha³up z ogrodem i siedem bez ogrodu”.
Ko³³±taj wydzier¿awi³ maj±tek od uczelni i zacz±³ w nim gospodarowaæ nowoczesnymi metodami, co pozwoli³o mu na zgromadzenie niez³ego maj±tku, wygodne ¿ycie i rozwijanie pasji kolekcjonerskiej.
Ale wydarzenia nastêpnych lat zmieni³y to sielskie ¿ycie. W wyniku uczestnictwa w Powstaniu Ko¶ciuszkowskim, Ko³³ataj zosta³ aresztowany przez Austriaków i osadzony w wiêzieniu w O³omuñcu. Stamt±d pisa³ têskne listy opisuj±ce uroki ¿ycia w krzes³awickim maj±tku…
W¶ród pó¼niejszych w³a¶cicieli Krzes³awic by³a rodzina Kirchmayerów, wywodz±cy siê z bogatego mieszczañstwa, (w³a¶cicieli browaru , sklepu korzennego z kamienic± przy Rynku G³ównym w Krakowie). Jan Kanty Kirchmayer deputowanym do Izby Reprezentantów Wolnego Miasta Krakowa i sêdzia pokoju, zamieszka³ w Krzes³awicach, a w roku 1829 wystawi³ nad D³ubni± murowan± gorzelniê. Zmar³ pomagaj±c mieszkañcom podczas epidemii cholery, a wdowa po nim wydzier¿awi³a maj±tek Kazimierzowi Girtlerowi, znanemu krakowskiemu pamiêtnikarzowi. To jemu zawdziêczamy nie tylko opis Krzes³awic, ale i innych, s±siednich maj±tków.
***
Szkice z roku 1848 przedstawiaj± stoj±cy w parku w Krzes³awicach murowany dwór z drewnian± oficyn±, przed którym zaznaczono kolisty gazon. Na zachód od dworu zaznaczono geometryczny ogród, za nim - podwórze folwarczne otoczone piêcioma gospodarczymi, drewnianymi budynkami. Obszar dworski zamyka od po³udnia podkowiasta murowana budowla - wozownia ze stajni±. Pó³nocn± cze¶æ terenu zajmuje park o swobodnym uk³adzie. Przy drodze, na pó³noc od dworku, znajdowa³ siê staw, obok którego wiod³a szeroka aleja.
W 1870 roku Krzes³awice liczy³y 468 mieszkañców. Do gromady nale¿a³o 485 morgów gruntu (oko³o 280 ha) za¶ do Kirchamjera (dwór wróci³ do tej rodziny po Girtlerze) - oko³o 200 hektarów. Wincenty Marcin Kirchmajer by³ równie¿ w³a¶cicielem m³yna.
Po jego ¶mierci maj±tek kupi³ Jan Matejko. Zainwestowa³ w maj±tek wynagrodzenie otrzymane od hrabiego Benedykta Tyszkiewicza, który zakupi³ obraz artysty „Batory Pod Pskowem”, by ma³¿once i dzieciom umo¿liwiæ pobyt poza Krakowem na ¶wie¿ym powietrzu, co zaleca³ rodzinny lekarz.
Krzes³awice to nie tylko dwór. Pod koniec XIX wieku przebudowano inn±, silnie oddzia³uj±ca na krajobraz i okolice budowlê - austriacki fort. W roku 1895 jako kanonier s³u¿y³ w nim Wincenty Witos, pó¼niejszy przywódca ch³opski.
Po Cybulskich, którym syn Jana Matejki odsprzeda³ dworek w Krzes³awicach, maj±tek odziedziczy³a Maria Burzyñska. Ona podarowa³a zrujnowany dwór na którego odnowienie nie mia³a ¶rodków Towarzystwu Przyjació³ Sztuk Piêknych w Krakowie, z zastrze¿eniem, ze ma s³u¿yæ jako muzeum pami±tek po Ko³³±taju i Matejce.
Gdy po II wojnie ¶wiatowej wybudowano kombinat, Krzes³awice znalaz³y siê w strefie ochronnej, co w pewnym stopniu utrwali³o wiejski charakter osiedla. Szko³a, któr± ufundowa³ Jan Matejko dzia³a³a do lat 60-tych ub. wieku. Obecnie mie¶ci siê w niej klub Krzes³awice filia O¶rodka kultury Kraków Nowa Huta.
***
Maria Lempart szuka³a ¶ladów przesz³o¶ci Krzes³awic w Archiwum Pañstwowym w Krakowie, w Fundacji Ksi±¿±t Czartoryskich w Krakowie, Bibliotece Jagielloñskiej, Bibliotece Naukowej Polskiej Akademii Umiejêtno¶ci i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Muzeum Archeologicznym, Muzeum Etnograficznym, Muzeum Narodowym w Krakowie oraz Wojewódzkim Urzêdzie Ochrony Zabytków.
Ujê³a dzieje Krzes³awic w siedmiu aspektach. „Krzes³awice na szlakach Europy”, to czas, gdy ówcze¶ni mieszkañcy – Celtowie - czerpali swe bogactwo z intratnego handlu bursztynem. Na ekspozycji „W rêkach Rycerzy Grobu Pañskiego” mo¿na m.in. obejrzeæ reprodukcjê dokumentu z 1325 roku, w którym król W³adys³aw £okietek oddaje Bo¿ogrobcom z Miechowa, skonfiskowane podczas buntu wójta Alberta, Krzes³awice.
Krzes³awicom z epoki Hugona Ko³³±taja po¶wiêcona jest czê¶æ – „W s³u¿bie O¶wiecenia”.(tu oprócz wizerunku s³ynnego w³a¶ciciela dworu, prezentowana jest ksiêga z wierszami Ko³³±taja powsta³ymi w O³omuñcu. „Posiad³o¶æ pamiêtnikarza” przybli¿a sylwetkê i maj±tek z okresu Kazimierza Girtlera. „Domena artysty” - eksponuje czasy Jana Matejki. (Prezentowane s± tu m.in. rysunki i karykatury, które Jan Matejko wykona³ w Krzes³awicach – powsta³y tutaj m.in. szkice do obrazu Ko¶ciuszko pod Rac³awicami.)
Kolejna ekspozycja „Festung Krakau”, opisuje austriack± twierdzê, a tak¿e dramatyczne wydarzenia zwi±zne z II wojn± ¶wiatow±. „Drewniany ¶wiat” to fragment wystawy prezentuj±cy obiekty zebrane w latach 70-tych ub. wieku w ramach akcji „Ocaliæ od zapomnienia” , które mia³y pos³u¿yæ jako eksponaty do planowanego w Krzes³awicach skansenu.
***
Dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Micha³ Niezabitowski, otwieraj±c 19 bm. w siedzibie nowohuckiego oddzia³u muzeum – Dzieje Nowej Huty, wystawê „Krzes³awice” zapowiedzia³, kontynuacjê cyklu. Ka¿dej z wystaw po¶wieconych dzisiejszym nowohuckim osiedlom wiejskim, towarzyszy niewielkie, ale jak¿e interesuj±cy dla mi³o¶ników Nowej Huty wydawnictwo. Katalogi wystaw mo¿na nabyæ w siedzibie oddzia³u Dzieje Nowej Huty w Alei Ró¿.
Wystawê „Zapomniane Dziedzictwo Nowej Huty – Krzes³awice” ogl±daæ mo¿na do 14 stycznia 2012 roku.
(krys)
Komentarze
Brak komentarzy. Mo¿e czas dodaæ swój?
Dodaj komentarz
Zaloguj siê, aby móc dodaæ komentarz.
Oceny
Tylko zarejestrowani u¿ytkownicy mog± oceniaæ zawarto¶æ strony

Zaloguj siê lub zarejestruj, ¿eby móc zag³osowaæ.

Brak ocen. Mo¿e czas dodaæ swoj±?
 
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)
Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
Logowanie
Nazwa u¿ytkownika

Has³o



Nie masz jeszcze konta?
Zarejestruj siê

Nie mo¿esz siê zalogowaæ?
Popro¶ o nowe has³o
Reklama


Wygenerowano w sekund: 0.05 27,214,332 unikalnych wizyt