Wyniki analizy historii wczesno¶redniowiecznej, ¶redniowiecznej i nowo¿ytnej gospodarki terenów obecnej Nowej Huty pozwalaj± na to, by bezsprzecznie nazwaæ tê ziemiê krain± miodem i mlekiem p³yn±c±.
Podstawowe jej bogactwo stanowi³y, o czym Czytelnicy mieli ju¿ okazjê siê dowiedzieæ z wielu artyku³ów, zamieszczanych przez archeologów w „G³osie”, niezwykle urodzajne czarnoziemy powsta³e na lessach. Wymieniona zaleta tych ziem by³a i jest doceniana od przesz³o 7 tysiêcy lat przez zamieszkuj±cych tu rolników.
Walor ten zosta³ zauwa¿ony przez gospodarzy ¿yj±cych w przesz³o¶ci, w licznych na tym terenie wsiach i osadach. Wybitnymi krzewicielami rozwiniêtej, jak na tamte czasy, kultury agrarnej, byli w ¶redniowiecznej Europie mnisi – cystersi. Ich sprowadzenie na dany teren nie tylko zapewnia³o czcigodnemu fundatorowi modlitwy ¶wiêtobliwych zakonników, ale równie¿ stymulowa³o rozwój ekonomiczny darowanych im terenów. Osiedlenie siê cystersów w³a¶nie w Mogile wskazuje, ¿e zakonnicy ci równie¿ docenili zalety tutejszych ziem. Szczególnie, ¿e jak wskazuj± ¶redniowieczne dokumenty, mnisi pocz±tkowo zamieszkali w po³o¿onych nieopodal S³omnik Kacicach. Jednak ju¿ po kilku latach, w 1225 lub 1226 roku, biskup krakowski Iwo Odrow±¿ wyrazi³ zgodê na przeniesienie siedziby konwentu z Kacic do Mogi³y. Zapewne liczne by³y motywacje takiej decyzji - nie bez powodu by³a blisko¶æ krakowskiego grodu, a byæ mo¿e równie¿ konieczno¶æ wykorzenienia resztek pogañskiego kultu zwi±zanego ze wznosz±cym siê tu ziemnym monumentem, dzi¶ nosz±cym miano Kopca Wandy. Niemniej jednak, wyj±tkowa ¿yzno¶æ tutejszych ziem by³a zapewne jedn± z wa¿nych przyczyn translokacji zgromadzenia.
Osiedleni w Mogile zakonnicy znali nie tylko naj¶wie¿sze nowinki dotycz±ce rolnictwa. Byli ogólnie doskona³ymi gospodarzami wiêc na terenie ich podkrakowskich w³o¶ci szybko pojawi³y siê miêdzy innymi, ku¼nie, a nawet stawy rybne. Dzi¶ rzadko zdajemy sobie sprawê, ¿e nazwa Suche Stawy okre¶laj±ca okolice dzisiejszego Stadionu Hutnika, nie jest pozbawiona znaczenia i historii - wi±¿e siê z dzia³alno¶ci± mogilskiego zgromadzenia, którego cz³onkowie za³o¿yli tu przed wiekami, niegdy¶ bardzo rentowne, stawy rybne.
Klasztor w Mogile nie by³ jednak wy³±cznie miejscem kultu i wydajnego gospodarowania powierzonymi terenami. Jak ju¿ wielokrotne wspomniano na ³amach „G³osu” - przez te tereny przebiega³ szlak ³±cz±cy okolice Krakowa z terenami po³o¿onymi dalej na wschód. We wczesnym ¶redniowieczu pod±¿ali têdy kupcy udaj±cy siê nie tylko na wschodnie tereny Polski, ale równie¿ na Ru¶, czy nawet do Bizancjum. W ¶redniowieczu i czasach nowo¿ytnych przemieszcza³y siê têdy poczty mo¿nych, a nawet w³adców udaj±cych siê czy to bli¿ej do zamków w Nowym Korczynie, lub Sandomierzu, czy dalej, a¿ na ziemie Rusi Halickiej. W zwi±zku z tym klasztor w Mogile by³ równie¿ miejscem, gdzie mogli zatrzymaæ siê niektórzy spo¶ród pod±¿aj±cych tym szlakiem podró¿nych.
Walory tych ziem doceniane by³y tak¿e w czasach nam bli¿szych. Na terenie Mogi³y, w latach 1469 – 1529 funkcjonowa³a huta miedzi i srebra za³o¿ona przez Jana Turzona oraz Jana Tesznara. Podkrakowskie tereny, jako miejsce do ulokowania przedsiêbiorstwa, by³y wówczas tak atrakcyjne, ¿e zwróci³y uwagê nie tylko Jana Tesznara, który by³ ¿upnikiem olkuskim, ale równie¿ wybitnego kupca, przedsiêbiorcy i w³a¶ciwie hutnika, Jana Turzo, pochodz±cego z wêgierskiego rodu szlacheckiego Thurzo von Bethlenfalva.
Cenn± zalet± nowohuckich terenów by³a te¿ (i pozostaje nadal) blisko¶æ Krakowa. Z tego powodu niezwykle cenna by³a szansa posiadania tu rodowej siedziby. Mo¿liwo¶æ tak± mieli, miêdzy innymi, wywodz±cy siê z Gryfitów Braniccy, którzy przez wieki, rezyduj±c w Branicach, ¶ci¶le wspó³pracowali z królewskim dworem na Wawelu. Sytuacja nieco zmieni³a siê po przeniesieniu stalicy pañstwa do Warszawy. Zreszt± Braniccy, choæ wówczas rezydowali ju¿ raczej w maj±tkach po³o¿onych w okolicy Tykocina, czy Bia³egostoku, ale i tak w tytulaturze najpierw wymieniali swe dobra podkrakowskie.
Tereny Nowej Huty by³y obszarami, gdzie przez wieki dobrze ¿y³o siê i gospodarowa³o nie tylko przedstawicielom szlachty, duchowieñstwa i mo¿now³adztwa. ¯yzne ziemie zapewnia³y stosunkowy dobrobyt tak¿e szeregowym mieszkañcom za³o¿onych tu wsi. Po¶wiadczaj± to z jednej strony, znaleziska archeologiczne sprzed kilkuset lat, z drugiej – dane etnograficzne sprzed lat kilkudziesiêciu.
Ewa Kubica-Kabaciñska
Zabudowania folwarczne w Pleszowie - ¶wiadectwo dostatniej gospodarczej przesz³o¶ci ziem nowohuckich.
Fot. Autorka
Ten serwis u¿ywa cookies i podobnych technologii (brak zmiany ustawienia przegl±darki oznacza zgodê na to)Prezentowane na stronie internetowej informacje stanowi± tylko czê¶æ materia³ów, które w ca³o¶ci znale¼æ mo¿na w wersji drukowanej "G³osu - Tygodnika Nowohuckiego".
